دین‌داری، درمان افسردگی (قسمت سوم)

در دو شماره قبلی ماهنامه، در خصوص افسردگی و تاثیر دینداری بر آن نکاتی اشاره شد. همچنین 4 راهکار در این زمینه ارائه شد. در این شماره به دیگر راهکارها اشاره خواهد شد.

5. رعایت اطرافیان

از نکاتی که در کنار عوارض جسمی و روحی و مریضی‌ها باید مورد توجه شخص مریض باشد، این است که اصل مریضی و ناراحتی او برای اطرافیان نوعی گرفتاری و وسیله رنج و غصه است و هر موقعیتی که نشانه بهبودی مریض باشد، وسیله خرسندی و شادمانی برای آن‏هاست. شاید یکی از جهاتی که در توصیه مریض به بردباری و شکیبایی و توجه به اجر و پاداش آن آمده باشد، همین مطلب است. و از طرف دیگر دو عامل اساسی موجب می‌شود که شخص مریض به نوعی آرامش دست یابد:

اول: توجه به این‌که خداوند در قبال این بیماری به او پاداش خواهد داد و اجر او در قیامت محفوظ می‏باشد.

دوم: توجه بیمار به این نکته که آرامش او، آرامش اطرافیان را به دنبال دارد، انگیزه‌ای برای دوری از جزع و فزع می‌باشد. متأسفانه برخی بیماران با بی‌تابی خود، موجب سلب آرامش خود و اطرافیان می‏شوند.

6. رعایت خود

عمده‌ترین چیزی که باعث می‌شود افراد در بیماری‌ها به اسباب درمان روی بیاورند و تلخی داروها و یا سختی درمان را تحمل نمایند، این است که خود را دوست می‌دارند و مصالح خود را می‌خواهند؛ لذا به هر امری تن می‌دهند تا این هدف به دست آید.

بهترین وسیله درمان افسردگی و اضطراب روحی، دوری جستن از افکار وحشت‌زا و اضطرابی است. چون فرد مضطرب معمولا به مشکلات، شکست‌ها و ناهمواری‌های زندگی خود فکر می‌کند و اگر به این موضوع توجه داشته باشد که ارزش هیچ موفقیتی در حد سلامت او نخواهد بود (که الان در پرتو افکار مسموم و بی‏فایده در حال نابودی است)، از این حالت منصرف می‌شود و تدریجا در جهت قرار و آرامش واقع می‏شود. البته در مواردی افراد مضطرب در وضعیتی قرار می‌گیرند که به طور غیر اختیاری گرفتار وحشت و افکار ناملایم می‌شوند، به‌طوری‌که تصور می‌شود اندیشه و فکر در مصالح خود برای آنان میسر نباشد؛ اما این مرحله برای همگان نیست و در خیلی از موارد، شخص مضطرب می‌تواند با اندیشیدن و درک مصالح خود، جلوی ضرر بیش‌تر را بگیرد.

7. استمداد از امور معنوی

از آن‌جاکه توجه به معنویات، عملکردی مطابق با آفرینش و خلقت انسان است، اصل ارتباط با امور معنوی و در رأس آن ارتباط با خداوند امری است فطری؛ لذا توجه به این امور برای هر کس موجب آرامش است، اما بعضی از شاخصه‌های معنویت، در ایجاد امنیت و آرامش انسان نقش فوق‌العاده‌ای دارند که از باب نمونه می‌توان به موضوع نماز و دعا اشاره کرد.

8. نماز

این عمل عبادی به عنوان جلوه‌ای از یاد الهی مطرح است. به فرموده قرآن کریم “و اقم الصلاه لذکری؛ نماز را به پای دار به جهت یاد من” (طه، 14). خداوند متعال در این آیه شریفه یکی از وسایل ذکر و یاد خودش را اقامه نماز می‌داند. با توجه به حدود و شرایط خاص این عبادت، مشخص می‌شود کاری که از ابتدای آن با طهارت و نظافت، مخصوص تعظیم و تجلیل خداوند است و تا پایان آن با قرائت و ذکرهای مخصوص و حرکات متناسب، غیر خداوند را نفی می‌کند و تنها دلبستگی به او را بارور می‌سازد؛ مصداق بالایی از ذکر اللّه خواهد بود. باز در قرآن کریم می‌خوانیم، ذکر و یاد خداوند وسیله آرامش انسان است: “الا بذکر اللّه تطمئن القلوب” (رعد، 28). پس، نماز وسیله احیای ذکر خداوند و ذکر و یاد خداوند وسیله آرامش و قرار انسان است و لذا در دستیابی به آرامش باید از نماز کمک گرفت. به‌طورکلی، استمداد و کمک گرفتن از نماز، فرمان خداوند است؛ چنان که می‌فرماید: “واستعینوا بالصبر و الصلاه” (بقره، 45). در این تعبیر، کمک گرفتن از نماز در کنار صبر، به نحو مطلق مورد دستور الهی واقع شده است. همچنین این که صبوری در زندگی برای رفع هر مشکل، بلکه دستیابی به هر مقصود و ایجاد آرامش در همه گرفتاری‌ها لازم و ضروری است، جای تردید نیست.

9. دعا

دعا کردن و رسما از خداوند، مقاصد و مطالب را درخواست نمودن، مورد سفارش خود قرآن کریم است که می‌فرماید: “وقال ربکم ادعونی استجب لکم” (غافر، 60). این آیه هم دستور به دعاست و هم وعده استجابت و پذیرش. دعا کردن از یک طرف، شکوفایی ارادت و خضوع و محبت نسبت به ذات مقدس الهی است که خود این حالت، منشأ آرامش است و هم باعث امیدواری انسان در مشکلات و گرفتاری‌ها و هم دستیابی به مقاصد و مطالبی که گاهی به طور معمول قابل دستیابی نیست. اگر شخص با رعایت شرایط و خلوص کامل چیزی را از خداوند درخواست کند، اجابت خواهد شد، مگر در مواردی که نامعقولی را درخواست کند و یا مطلوب واقعا به صلاح او نباشد که باز در این مورد اخیر، دعای او بی‌اثر مطلق نخواهد بود.